Wat een grappig instrument!"

Ik riep het een keer enthousiast tegen de stilste jongen van de klas. Hoe stom van mezelf! Ik had de klas opdracht gegeven om een zelfbedacht muziekinstrument te tekenen. De stilste jongen tekende een trompofoon: een soort trompet met de gebogen beker van een saxofoon. Hij klapte helemaal dicht. Hij wilde een onopvallend instrument ontwerpen. Dat goed zou passen bij al bestaande instrumenten.

Door mijn oordeel vond hij zijn ontwerp mislukt. Hij schaamde zich. Ik kon mezelf wel voor m’n kop slaan.

Ontwikkeling bevorderen zonder waardeoordeel

Feedback geven op creatieve knutsels is een precaire zaak. ‘Mooie vlinder’, ‘gave gitaar’, ‘bijzondere bloem’: het zijn allemaal goedbedoelde uitingen van jouw mening, jouw bril, jouw waardeoordeel. Maar wil je dat leerlingen hun creatieve vermogens blijven ontwikkelen, laat dan je waardeoordeel over hun knutsels achterwege. Hoe enthousiast je ook bent. Moeilijk!

Maar het moet. Voor de goede zaak. Jouw mening zegt namelijk alles over jou. En niets over het werk dat de leerlingen gemaakt hebben. Bovendien komt creativiteit eerder tevoorschijn als een leerling zich niet bekeken voelt. Als hij weet dat zijn bedenksels niet beoordeeld worden op goed, fout, mooi of lelijk.

Maar hoe geef je dan wel feedback?

Zien wat er is

Help je leerlingen om te zien wat er is. Leer hen om objectief naar hun eigen werk te kijken.

Geef feedback over dat wat je waarneemt.

Bijvoorbeeld: ‘wow, die trompofoon heeft een lange buis'. En trek eventueel een conclusie over het effect van die keuze: 'jouw instrument zal ontzettend laag klinken’. Of beter nog: laat het hem zelf concluderen: ‘wat voor effect heeft die lange buis op de klank?’

Nog een veelvoorkomende valkuil

Veelgehoord: feedback op eigenschappen. Je zegt bijvoorbeeld 'wat ben je muzikaal'. Of 'wat ben je een groot tekentalent'. Laat je interne rode vlag wapperen als je jezelf daarop betrapt! Want daarmee werk je een fixed mindset in de hand.

Impliciet vertel je de leerling dat creatieve eigenschappen aangeboren en vaststaand zijn. Dat je talent moet hebben om iets moois te kunnen realiseren. Waarom zou een kind dan nog moeite doen om zichzelf verder te ontwikkelen?

Stimuleer een growth mindset

Wil je leerlingen leren om te blijven zoeken en proberen, om fouten als brandstof te gebruiken en om hun vaardigheden te blijven trainen?

Geef feedback op het proces dat tot het resultaat leidt.

Bijvoorbeeld: 'wow, ik zie dat je heel zorgvuldig te werk gaat'. Of: 'wat heb je geduldig aan de details gewerkt’. Zo leer je kinderen dat dóen de motor is achter resultaat.

Dan nog een ervaring uit eigen doos: 'Wat ben je creatief' en ‘wat ben je muzikaal’ zijn by far de meest gebruikte, goedbedoelde, complimenten die ik mijn leven lang krijg. Ze hebben me nog nooit geholpen om mijn schrijfvaardigheden te verbeteren, een sprankelende pianopartij op papier te krijgen of een innovatieve methode te bedenken waar mensen echt iets aan hebben. Of om het gevoel te krijgen dat ik trots mag zijn op mijn werk.

Impliciet zeggen mensen: ‘jij bent zo, dus je hoeft er niets voor te doen’. Dat is echt een miskenning van m’n creatieve vaardigheden, waar ik net als iedereen keihard voor moet werken, oefenen en studeren!

Vandaar dat ik leerkrachten bewust wil maken van de grote invloed die ze hebben op de innerlijke dialogen in de hoofden van hun creatieve leerlingen. En daarmee op hun vertrouwen in het feit dat ze alles kunnen maken. Mits ze zichzelf toestaan om te DOEN, los van het eindresultaat. 

[Jennemieke Snijders (Conservatorium Maastricht & Communicatie Fontys Eindhoven) werkte als muziekjuf en is nu auteur van de muziekmethode Muziek & Meer Digitaal. Daarnaast helpt ze mensen om zich te verbinden met hun eigen muzikale en creatieve talent bij bij Tinksel Muziekcreatie]